Een lijvige roman met een prachtige foto op de omslag die verwijst naar het verleden, naar het Franco-tijdperk; dat is mijn eerste indruk als ik De stemmen van de Pamano in handen heb. Jaume Cabré (geb. 1947), in Catalonië een gevierd beoefenaar van diverse genres (o.a. romans, verhalen, essays, scenario's), verweeft in deze roman inderdaad de Franco-dictatuur ? voornamelijk het eerste decennium na de burgeroorlog ? met onze hedendaagse tijd, en schrijft zich daarmee in op de lange lijst van Spaanse herinneringsliteratuur.

Begin jaren '40: kort na de burgeroorlog komt schoolmeester Oriol Fontelles met zijn zwangere vrouw Rosa terecht in het door een fascistische burgemeester geleide Catalaanse bergdorpje Torena. Het stel is de koning te rijk met Oriols baan en standplaats, maar lang duurt dit geluk niet. Oriol ziet zich min of meer gedwongen lid van de Falange te worden en na een in de ogen van zijn vrouw (en van de verzetsfamilies in het dorpje) lafhartig optreden verlaat ze hem. De geplaagde schoolmeester wordt heen en weer geslingerd tussen het franquistische bewind en zijn geheime, opgedrongen rol als verzetsman, tussen zijn liefde voor Rosa en voor de machtige grootgrondbezitster mevrouw Elisenda. In 1944 sterft hij, 'gevallen voor God en Vaderland', tijdens een mysterieus treffen van falangisten en verzetslieden in de kerk van Torena.

Het jaar 2001: Tina Bros verzamelt materiaal voor een expositie over de ontwikkeling van schoolmateriaal en komt bij toeval in het bezit van een sigarendoos met vier schriften, die Oriols dagboek annex lange brief aan zijn onbekende dochtertje blijken te bevatten. Daarmee begint haar speurtocht naar een verzwegen verleden, waarin niets blijkt te zijn wat het lijkt. Het jaar onzes Heren 2002: een nieuwe grafsteen en een zaligverklaring.

Cabré springt voortdurend heen en weer in de tijd, maakt veelvuldig gebruik van niet-aangekondigde perspectiefwisselingen en creëert zo een dicht vlechtwerk van heden en verleden. Angst en lafheid, moed en zwijgen, macht en machtsmisbruik, schuld en boete, dood en leven, loyaliteit en verraad, liefde en seks: al deze thema's vinden een plek in De stemmen van de Pamano. Stemmen die uiteindelijk niet tot zwijgen gedoemd zijn ? of toch wel? ? maar als je ze daadwerkelijk hoort, kunnen de consequenties groot zijn, zo blijkt uit Tina's lot. De parallellen die Cabré aanbrengt tussen personages en situaties uit het verleden en uit het heden doen soms wat dramatisch aan; Tina's stille lijden bv., om de communicatieve stilte te onderstrepen, maar desondanks blijft de roman boeien. Hij toont niet enkel een zwart-witplaatje, al is het duidelijk waar de sympathie van de schrijver ligt, en zelfs de meest beestachtige figuren vertonen (soms) menselijke trekken. Al met al laat Cabré met deze roman zien dat de oude krachten nog een grote rol spelen in het moderne, democratische Spanje. [Jacqueline Visscher] Verberg tekst

Roman waarin een fotografe naar een dorpschool in de Pyreneeën reist ter voorbereiding op een expositie. Eenmaal daar blijkt ze net op tijd, want de school wordt gesloopt. Het verleden van het dorp tijdens de Burgeroorlog en daarna herleeft als tussen het puin schriften te voorschijn komen waarin een fatale driehoeksrelatie beschreven wordt. Geïntrigeerd door deze liefdesgeschiedenis besluit ze een onderzoek in te stellen. Het Spanje onder dictator Franco met verzetslieden, aanhangers van het regime (falangisten) en anonieme helden komt zo tot leven. Cabré (1947) is universitair docent en een toonaangevend Catalaans schrijver. Hij heeft met zijn romans, verhalenbundels, toneelstukken en essays vele prijzen gewonnen waaronder de Premi Sant Jordi. Enkele romantitels zijn de trilogie Feixes (1984/5) en L’ombra de l’eunuc (1996). Dit boek is een boeiend, meerlagig opus magnum. De vele tijd- en perspectiefwisselingen, de trage start en de grote omvang maken het tot een verhaal voor de echte literatuurliefhebber. Paperback; kleine druk. Verberg tekst