Zo ontstond de ongehoorde muziek die later de naam 'Goldbergvariaties' zou krijgen, bedoeld om het gemoed van muziekliefhebbers te verkwikken, zoals op de voorpagina stond. Dat was een leugen; het voornaamste doel van de variaties was dat zij de schepper ervan voor krankzinnigheid moesten behoeden." Zoals Bach zich na de dood van zijn zoon afzonderde met klanken, zo sloot Anna Enquist zich op met de taal. Aandachtig luisterend naar de Goldbergvariaties van Bach, schrijft ze een grafmonument voor een verloren kind. Een aria voor haar dochter.

Anna Enquist laat een vrouw aan het woord: "De vrouw heette simpelweg 'vrouw', misschien 'moeder'. Er waren naamgevingsproblemen." Wie op de hoogte is van de onvolledigheid die Enquists leven tekent, heeft de optelsom van de schrijfster en de vrouw snel gemaakt. Contrapunt is het kunstwerk dat de vrouw moet behoeden voor krankzinnigheid. Een antwoord op de wens haar kind te beschrijven.

Als je de herinneringen aan je dochter afgeeft aan de taal, moet de structuur sterk genoeg zijn om zoiets kostbaars te dragen. Contrapunt is opgedeeld volgens het ritme van de Goldbergvariaties: een aria, dertig variaties en een laatste aria da capo. Elke variatie staat voor een herinnering. Variatie 12 met onverbiddelijk hamerende klanken die elkaar in de rede vallen: moeder en dochter hebben ruzie. Variatie 29 als een woeste krachtmeting met de muziek: de dochter overlijdt.

In het verhaal wisselen flarden herinneringen en muziektechnische mijmeringen elkaar af. Die laatste passages vertragen soms nodeloos het verhaal, maar ze zijn onmisbaar om de link te behouden tussen Bach en Enquist. Toch struikel je als lezer vaak over termen als neerdalende sequensen, voorhoudingen en dubbelslagen. Als je niet vertrouwd bent met de vaktaal, kan zelfs een cd van Bach geen uitkomst bieden.

Het laatste hoofdstuk van Contrapunt had 'nawoord' kunnen heten, maar een moeder die al schrijvend afscheid neemt van haar kind, kiest geen woorden waarin het einde zich aankondigt. Liever 'aria da capo': 'vanaf het begin', de speler moet alles vanaf het begin opnieuw spelen. De schrijfster moet het boek opnieuw schrijven, de lezer moet het opnieuw lezen. Anna Enquist haalt adem in woorden als 'opnieuw'. Ze bieden tegengewicht voor het verstikkende 'nooit weer'. Want altijd is er weer het koude kind. Het kind dat Enquist in de armen van de taal dwingt.

Ook de titel verbergt een literaire strategie. Een contrapunt duidt in de muziektheorie op het verband tussen twee of meer stemmen. In de roman zijn alle stemmen ondergeschikt aan die van de moeder en de dochter. In deze tweestemmigheid zit de tragiek van Contrapunt: het is geen dialoog. Het is een dubbelrol voor een vrouw.

Contrapunt is een variatie op de afscheidsliederen die Anna Enquist reeds schreef in dichtbundels als De tussentijd (De Leeswolf 2004, p. 466). Ze hoopt dat de taal voor haar dezelfde troost brengt als de muziek voor Bach. Zoals Igor Stravinsky zei: "Muziek herstelt de orde in chaos, met name de relatie van de mens tot de tijd". Contrapunt als een eerlijke poging om samen met de tijd het trauma te bezweren. [Sarah Vankersschaever] Verberg tekst

Anna Enquist (1945) is een van de bekendste schrijvers in de Nederlandse literatuur. Zij begon als dichter, maar maakte vooral naam met haar romans ‘Het meesterstuk’ (1994) en ‘Het geheim’ (1997). Zij schreef het boekenweekgeschenk van 2002. In ‘Contrapunt’ vertelt zij het aangrijpende verhaal van het verlies van haar dochter door een ongeluk. Een vrouw wijdt zich aan het instuderen van de Goldbergvariaties van Bach. Ieder hoofdstuk wordt ingeluid door de muzieknotatie van de opeenvolgende variaties. Elk muziekfragment roept bij de vrouw herinneringen op. Herinneringen aan haar eigen geschiedenis als pianiste en schrijfster, aan haar gezin, haar moederschap en aan haar overleden dochter. Hiermee vervlochten is het verhaal van Bach die de Goldbergvariaties componeerde na de dood van een volwassen zoon. Dit spiegelverhaal geeft de roman de diepte van een contrapunt. De compositie van het boek is strak als de muziek van Bach. De emoties zijn beteugeld door de taal en de ‘vertaalde’ muziek. Dat geeft het verhaal de spanning en de dynamiek van een levende herinnering. In deze editie geen cd met een uitvoering van de variaties. Gebonden; normale druk. Verberg tekst